Cyrk, jakiego nie znałeś

Współczesny cyrk ma wiele oblicz, które wzajemnie się uzupełniają. Nowy cyrk spotkasz w namiocie cyrkowym, ale o wiele częściej na ulicy, w teatrze, w opuszczonej fabryce czy szkolnej sali gimnastycznej.

Odkryj #nowycyrk!

nowocyrkowe spektakle – Choć wciąż brak zadowalającej definicji, można wskazać kilka cech, które łączą spektakle nowocyrkowe: brak tresury zwierząt w programie; spadek znaczenia areny i namiotu cyrkowego – stają się tylko jedną z wielu możliwych przestrzeni występowych; zmiana jednolitej estetyki na wielość form prezentacji; oraz utrata znaczenia numerów na rzecz alternatywnych dramaturgicznych koncepcji. Współczesne produkcje nowocyrkowe są bardzo różnorodne – począwszy od realizacji dzieł literackich, przez te łączące się z tańcem, oparte na choreografii, do tych opartych na czystej formie. Cirque Baroque, Cirkus Cirkor, Cie EaEo, Cie Defracto, Les Apostrophés – w każdym przypadku to zupełnie inne doznania artystyczne, a jednocześnie w każdym przypadku sztuka na najwyższym poziomie.

występy uliczne – Buskerzy, czyli artyści występujący na ulicy, to specjaliści nie tylko w sztuce cyrkowej, ale także w psychologii tłumu. Ich występ ma przyciągnąć uwagę, zatrzymać widza i przekonać go, że warto sięgnąć głęboko do kieszeni i wrzucić datek do kapelusza. Coraz rzadziej jednak buskerzy występują na własną rękę – głównie zapraszani są na festiwale sztuki ulicznej, umieszczani w programach, co sprawia, że publiczność jest już „zagwarantowana”. Nie zmienia to jednak faktu, że wciąż dobre uliczne show to majstersztyk dowcipu i umiejętności, bo uwagę publiczności trzeba przecież umieć utrzymać.

Variete – historia Variete sięga połowy dziewiętnastego wieku. Jego nazwa pochodzi z francuskiego i oznacza różnorodność, zmienność, co dobrze określa charakter programu Variete, składający się z kilku do kilkunastu prezentacji artystycznych – akrobatycznych, tanecznych, iluzjonistycznych czy muzycznych, luźno połączonych tematycznie. Klasyczne Variete jest moderowane przez konferansjera, który ma za zadanie dowcipnie prowadzić przez program.

Aktualnie największa scena Variete znajduje się w Niemczech  – istnieje tam 15 stałych domów Variete z całorocznym programem i liczne ośrodki sezonowe, które grają nawet do 90 spektakli miesięcznie.

W Polsce nie jest to zjawisko zbyt rozpowszechnione. W 2013 roku Fundacja Sztukmistrze rozpoczęła produkcję Variete w Lublinie – od klasycznego różniące się tym, że przez program prowadzi nie konferansjer, ale kabaretowa historia. W 2016 roku lubelski projekt adaptowano w Warszawie, tworząc Warszawską Scenę Variete.

Konwencje żonglerskie – to przykład tego, jak współczesny cyrk wyszedł z ram tradycyjnych cyrkowych klanów i przekazywania zawodu z pokolenia na pokolenie, gdzie cyrkowe kompetencje były rodzinną tajemnicą. Współczesny cyrk jest dostępny dla każdego – niekoniecznie jako zawód, ale także jako hobby. Konwencje to trwające od kilku do kilkunastu dni cykliczne zjazdy osób uprawiających hobbystycznie lub profesjonalnie żonglerkę, akrobatykę, ekwilibrystykę (lub dziedziny pokrewne), które dzielą się swoimi umiejętnościami. Konwencje różnią się wielkością i charakterem w zależności od miejsca ich odbywania się, jednak dla większości wspólne są takie elementy jak: duża przestrzeń do treningu, gala show, open stage, warsztaty, igrzyska. Konwencje, w myśl zasady „from jugglers to jugglers” („od żonglerów dla żonglerów”), organizowane są w zdecydowanej większości przez wolontariuszy. Do największych konwencji żonglerskich należą: European Juggling Convention, British Juggling Convention, Israeli Juggling Convention i IJA Festival. W Polsce konwencje żonglerskie odbywają się m.in. w Ostródzie, Lublinie i Gdyni. W Lublinie dwukrotnie (w 2012 i 2017) odbyła się Europejska Konwencja Żonglerska, największa „wędrująca” konwencja na świecie.

Cyrki dziecięce i młodzieżowe – Pedagogika cyrku, wbrew pierwszemu skojarzeniu, nie zajmuje się  kształceniem artystów cyrkowych. Tutaj nauka żonglerki, akrobatyki czy ekwilibrystyki ma przynosić przede wszystkim radość i służyć rozwojowi socjalnych i osobistych kompetencji. Dzięki treningowi dyscyplin cyrkowych rozwija się sprawność fizyczna uczestników, ale również samodyscyplina, wytrwałość, poczucie odpowiedzialności i umiejętność pracy w zespole.

W Polsce istnieje wiele dziecięcych grup cyrkowych, działających przy szkołach czy ośrodkach kultury. Odbywają się nawet przeglądy – najstarszy w Brodnicy, już od 17 lat.